مقدمه
ژئوپارک طبس در مرکز ایران و در شمال غربی استان خراسان جنوبی واقع شده است. این منطقه دارای اکوسیستم بیابانی با آب و هوای گرم و خشک است و بخش گسترده‌ای از آن را دشت‌های وسیع و کویرها تشکیل داده‌اند. با این وجود چندین منطقه کوهستانی در این ناحیه از ایران وجود دارند. وجود مناطق کوهستانی مختلف در کنار دشت و کویرها، منجر شده تا پوشش گیاهی و جانوری منحصر بفردی پدید آید. انواع درختان ویژه مناطق کویری و کوهستانی، انواع گیاهان دارویی (بالغ بر 60 نوع) و طیف وسیعی از پستانداران، خزندگان و پرندگان در این ناحیه از ایران بخوبی مشاهده می‌شوند.

ژئوسایت پناهگاه حیات وحش نایبندان
ژئوسایت پناهگاه حیات وحش نایبندان با مساحت 1.516.994 هکتار در حدود 200 کیلومتری جنوب طبس، بزرگ‌ترین پناهگاه حیات وحش ایران است. این منطقه که از سال 1373 تحت حفاظت قرار گرفته، یکی از مهم‌ترین زیستگاه های یوزپلنگ آسیایی است. فعالیت‌های زمین ساختی مانند چین خوردگی و گسل‌ها‌، باعث ایجاد ارتفاعات و اشکال (توپوگرافی) مختلف از ارتفاع ۶۰۰ متر تا حدود 3 هزار متری در این منطقه شده است. این فعالیت‌ها شکل‌های مختلف از جمله دشت، تپه‌ ماهورها، شنزارها، کوه‌های مرتفع و شوره‌زارهای وسیع را در این منطقه به وجود آورده است. این تنوع توپوگرافی موجب شده تا این منطقه میزبان مناسبی برای طیف وسیعی از گیاهان و جانوران باشد.

177 گونه گیاهی شامل بادام کوهی، بادام تلخ، انجیر وحشی، گز، تاغ، کاروان کُش، دِرمَنه، قیچ، کُما، هندوانه ابوجهل و دم عقربی و جانورانی چون یوزپلنگ آسیایی، پلنگ، کاراکال، گربه وحشی، جبیر، قوچ و میش، کل و بز، کفتار، شاه روباه، روباه شنی، روباه معمولی و شغال، در این منطقه به چشم می خورند. این پناهگاه به دلیل نبود آلودگی نوری (نور مصنوعی) یکی از تاریک‌ترین مناطق آسمانی ایران را دارد و برای انجام فعالیت‌های نجومی و رصد آسمان نیز منطقه مناسبی است و مورد توجه علاقه‌مندان قرار گرفته است.

ژئوسایت رویشگاه جنگلی سِنو
ژئوسایت رویشگاه جنگلی سِنو در شمال روستای سرند و مودر و با مساحتی بیش از 9 هزار هکتار، در دامنه‌های رشته کوه شتری و در منطقه چِهرِستو و بُغوز واقع شده است. سِنو با نام علمی Fraxinus persica، گونه‌ای از درختان زبان گنجشک و یکی از مهم‌ترین گونه‌های گیاهی رشته کوه زاگرس در غرب ایران است که وجود آن در این منطقه بسیار جالب توجه است. مهم‌ترین عامل گسترش این گونه ارزشمند در این منطقه، تشابه سنگ‌شناسی رشته کوه شتری با رشته کوه‌ زاگرس و نیز ارتفاع این رشته کوه است که مانند سدی بزرگ در مقابل جریان‌های هوا و بارانی عمل کرده، موجب ریزش نزولات جوی بیشتر در این قسمت از ژئوپارک طبس شده است. وجود این جنگل در میان کویر لوت و دشت کویر، حضور انواع گونه‌های جانوری و گیاهی از جمله درخت اُرس، انجیر، بادام کوهی، بَنه، نسترن، بادامچه (بادام خاردار) و شیرخشت، وجود قلل شتری و چشم‌اندازهای مرتفع کوهستانی، دره‌های عمیق و سنگ‌های گوناگون دوران اول و دوم زمین‌شناسی از جاذبه‌های دیگر این رویشگاه هستند.

دشت ریواس چاه پِی شوو
چاه پِی شوو نام منطقه ای بکر و زیبا در شرق شهر طبس و در پای دامنه‌ها و ارتفاعات کوهستان شتری قرار دارد. دشتی وسیع از رویش گیاهان ریواس در این محل از مهم‌ترین جاذبه‌های آن بوده و هر ساله بسیاری از طبیعت گردان و کوهنوردان در فصول مختلف از آن بازدید می‌نمایند. علاوه بر این، وجود چندین آبشار بزرگ فصلی که از ارتفاعات قلل شتری سرچشمه گرفته و طبیعت بی نظیر کوهستانی از جاذبه های آن محسوب می شوند. بخش دیهوک نیز یکی از رویشگاه های گیاه ریواس در جنوب شرق شهرستان طبس محسوب می‌شود که هر ساله محصولات آن به دیگر نقاط ایران ارسال می‌شوند.

گیاه کُما (آنغوزه)
آنغوزه گياهی يك پايه و مونوكارپيك مي‌باشد. به طوري كه در طول رويش فقط يك بار گل مي دهد و سپس دوره رويشي آن خاتمه مي يابد. اين گياه شيره اي را در خود ساخته و ذخيره مي كند كه با عمل تيغ زدن بر روی ریشه آن مورد بهره برداري قرار مي گيرد. چیزی که گیاه آنغوزه را منحصر بفرد نموده است خواص دارویی گسترده آن و مصارف گوناگون دارویی و حتی در زمینه عطر سازی می باشد. لازم به ذکر است که در 400 هزار هکتار از مراتع ایران، گیاه آنغوزه می روید که شهرستان طبس نیمی از رویشگاه این گیاه را به خود اختصاص داده است. دو نوع آنغوزه تلخ و شیرین وجود دارد که شهرستان طبس تماما از نوع شیرین و دارای برترین کیفیت در جهان محسوب می شود.

بادام کوهی (بادمشک)
گونه بادام کوهی با نام علمی Amygdalus scoparia در زبان محلی به آنها بادمشک گفته می‌شود و از گونه های بومی شهرستان طبس بوده که در گسترده وسیعی از مناطقی کوهستانی و دشتها رویش پیدا کرده و از مجموعه گیاهان بدون خزان به حساب می آید. گلهای سفید رنگ بادمشک در فصل بهار به همراه پوشش متراکمی که در برخی نقاط(پیرامون روستاهای سرند و ماودر و ده محمد) ایجاد کرده اند باعث ایجاد طبیعتی بسیار زیبا و چشم اندازهای کم نظیر شده اند. وسعت این گونه بالغ بر 400 هزار هکتار است که از شمالی ترین نقطه شهرستان طبس تا جنوبی ترین نقطه آن قابل مشاهده شده است. از میوه آن مورد استفاده انسان و تعلیف دام قرار می گیرد و همچنین از ساقه های نازک آن در گذشته جهت ساخت صنایع دستی کاربرد داشته و چوب آن برای تهیه زغال مورد استفاده قرار می گرفته است.