باغ گلشن از با شکوهترین ژئوسایتهای فرهنگی، تاریخی ژئوپارک طبس و از مهمترین باغهای ایران و جهان است که هم چون نگینی سبز بین دو بیابان بزرگ ایران (بیابان لوت و کویر مرکزی ایران) واقع شده و جزو باغهای حکومتی به شمار میرود که به شماره 1310 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این باغ به وسیله میرحسن خان شیبانی (سومین حاکم طبس) در دوره زندیه از سلسله خوانینی منصوب نادرشاه افشار ساخته شده است. این باغ در سال 2008 توسط روزنامه تلگراف لندن به عنوان یکی از 50 باغ برتر دنیا معرفی شد. از شاخصههای مهم باغ گلشن میتوان به وجود آب جاری دائمی اشاره کرد که از ارتفاعات شرق طبس (رشته کوه شتری) سرچشمه میگیرد. جاری شدن آب در فضای این باغ و حرکت آن در چهار جهت و چهار جوی، تمثیلی از چهار نهر بهشتی است که در باغهای ایرانی بهکار گرفته شده است. در طراحی باغ گلشن تمام زوایا به صورت 90 درجه تعریف شده و وجود عمارت در سردر ورودی و نداشتن کوشک در فضای داخلی باغ از دیگر ویژگیهای آن است. همچنین وجود درختان مناطق گرمسیر همانند نخل و مرکبات در کنار درختان و گیاهان مناطق سردسیر نظیر سیکاد، گل رز و چنار، پارادوکسی دیدنی را پدید آوردهاند.
طرح باغ گلشن، همانند باغهای ایرانی، شامل دو خیابان است که یکی در محور ورودی و دیگری عمود بر آن قرار دارد و سطح باغ را به چهار مربع بزرگ تقسیم میکند و مسیرهای آب نیز نقش مهمی در تقسیمات باغ ایفا مینمایند. هر کدام از این مربعها، مجدداً به چهار مربع کوچکتر تقسیم میشوند. مساحت این باغ نزدیک به 8 هکتار است و طرح باغ به احتمال زیاد در یک نخلستان پیاده شده است، زیرا درختان خرما در آن بهصورت پراکنده وجود دارند و نظم قابل توجهی در آن مشاهده نمیشود. اما هندسه طراحی شده این باغ، در بُعد آبیاری، گیاهی و ساختاری دارای قرینگی و تناسب است. تزئینات عمارت باغ گلشن، شامل گرههای اسلامی است، ساختار این گرهها دارای ویژگی خود متشابهی بوده و تکرار و تکثیر این ساختار دارای خاصیت خُرد مقیاسی است، به گونهای که آنچه در جزئیات مینگریم در مقیاس کلان آن را مییابیم. گره علاوه بر داشتن نظام کاملاً پیچیده در عین حال بسیار منظم و گسترش پذیر است. هندسه باغ گلشن نیز برگرفته از هندسه طبیعتگرای فراکتالی (Fractal) یا خود همانندی است. طراحان باغ گلشن فراکتالها را از خودمانندی طبیعت برگرفتهاند و این هندسه را، راهی یافتهاند برای بیان کل در جزء و جزء در کل. به طور کلی، شناخت ذات و طبیعت و عمل یک ترکیب به وحدت منتهی میشود. برای رسیدن به این وحدت و گرفتن یک نتیجۀ کلی واحد، شناخت اجزا و تلفیق صحیح آنها از ضرورتهای معماری است که این امر در نظامهای تشکیل دهندۀ باغ گلشن طبس به بهترین نحو به نمایش گذاشته شده است.
ساختمان عمارت باغ گلشن یکی از بناهای شاخص و از منظرگاههای مهم شهر طبس بوده و منظره باغ و شهر از ایوانهای آن دیده میشده است. این عمارت در زلزله 25 شهریورماه 1357 طبس بهطور کلی ویران شد، اما مجدداً مورد بازسازی قرار گرفت.
– منابع علمی مورد استفاده در مدیریت ژئوپارک طبس موجود است.
استفاده از این مطلب با ذکر منبع بلامانع میباشد.
