ژئوسایت کاروانسرای چهار – دِه یکی از شاخص‌ترین و بزرگ‌ترین کاروانسراهای ژئوپارک طبس در فاصله 20 کیلومتری شمال شهر طبس است. قدمت این کاروانسرا به دوره صفویه می‌رسد و سون هدین در سفرنامه‌اش، تاریخ ساخت این کاروانسرا را به سال 1881 میلادی بیان کرده که به دستور حاجی ملاتقی یزدی بنا شده است.
کاروانسرای چهار-ده دارای دو حیاط است که حیاط اول دارای چهار ورودی طاق شکل است و به عنوان بارانداز و یا پیشخوان برای حیاط دوم و اصلی بوده است. حیاط دوم نیز دارای درب ورودی محکم و موانع دفاعی است. ایوان، چاپاردار، ایوانچه، هشتی، بارانداز، سوراخ‌های ویژه تیراندازی، حجره، اصطبل، حوضخانه، سکو و بادگیری به بلندای 17 متر که بلندترین بادگیر استان خراسان جنوبی نیز هست، از جاذبه‌های این کاروانسرا هستند. در طول زمان تغییرات زیادی در کاروانسرای چهار- ده صورت گرفته، از جمله اضافه شدن حیاط بیرونی و حجره‌های پیرامون آن در دوره قاجار و همچنین تخریب بخشی از بنای کاروانسرا بر اثر زلزله شهریورماه 1357 طبس که توسط بخش خصوصی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. در گذشته، این کاروانسرا بین چهار روستا قرار داشت که هر کدام یک قنات داشتند و بنابراین کاروانسرا میان مردم محلی به چهار – دِه و یا چهار جو (یعنی چهار کانال آب) مشهور شد.
– منابع علمی مورد استفاده در مدیریت ژئوپارک طبس موجود است.
استفاده از این مطلب با ذکر منبع بلامانع میباشد.
